"Jagalah Perdamaian".
Seulaén nibak njan, na tjit djiteubiët narit bahwa Alm. Wali Nanggroë Tgk. Hasan M. Ditiro ka neubri amanah keu mandum bangsa Atjèh bahwa:
Teuikat dalam peurdjandjian njan, nakeuh Peumeurintah Indonesia dan GAM. Teuma panè mungkén ka djeuët bangsa Atjèh njang meutanggong jaweuëb untôk peudjak dan peupunoh peurdjandjian njang djipeugot lé Indonesia dan GAM, seudangkan Indonesia dan GAM keudroë djih hana djipeudeuh tanggôngjaweuëb droë djih meu ubé seuma untôk djipeudjak dan djipeupunoh asoë peurdjandjian njan? Djadi peuë keuh mungkén, Alm. Wali Nanggroë Tgk. Hasan neubri amanah keugeutanjoë untôk tapeulamiët droëteuh dan bangsa teuh deungon tapeudjak dan tapeupunoh buët gop, seudangkan watèë djipeugot perdjandjian njan pih hana djipeuroh geutanjoë?
"Nota Saban Meuphom (MoU) Helsinki njang djitèkèn di Finlandia bak Peukara njang keulhèë nakeuh pihak njang duëk dalam uroë buleuën 15 Agustus 2005 nakeuh tanggôngjaweuëb waréh masjarakat Atjèh man sigom dônja."
Phôn that that njang djeuët keupeukara nakeuh: narit njoë tjit ka djeuët keu saboh peumaksaan – intimidation – keu ureuëng geutanjoë untôk tateurimong dumpeuë njang djibri lé MoU njan tanpa tapeuteubiët su sapeuë. Peumaksaan njoë djeulaih djeulaih hana patôt djipeugot ateuëh bangsa Atjèh sabab deungon na peumaksaan njoë maka hak bangsa Atjèh untôk peuteuntèë nasib droë keu droë djih ka djipeugadoh dan djipeureuloh, seuhingga hana sesôai lé deungon hukôm hukôm internasional.
Hana mungkén ureuëng sekaliber Alm. Wali Nanggroe Tgk. Hasan, njang muphôm dan that tjarong dalam 'ileumèë hukôm internasional, neupeugadoh dan neupeureuloh hak nibak bangsa Atjèh njoë. Han mungkén droëneuh njan neupaksa bangsa Atjèh untôk geuteurimong MoU Helsinki dan geuboeh tjita tjita mulia Atjèh Meurdéhka.
Nyang keudua, didalam narit peuintat MoU jeulaih meutuléh:
“The Government of Indonesia (GoI) and the Free Aceh Movement (GAM) confirm their commitment…” (Preamble MoU Helsinki). Njang arti djih, "Peumeurintah Indonesia dan Geurakan Atjèh Meurdéhka djipeunjata keusunggôhan djih..." (Narit Peuintat MoU Helsinki)
Dari narit peuintat njoë, djeulaih tateupeuë soësoë ureuëng njang peurundéngan Helsinki hana sifeuët amanah dan teupeutjaja, teurutama pihak Indonesia, njang tjit tukang seumeungeut, nanggroë seunambông buët peundjadjah Beulanda ateuëh bangsa Atjèh. Meu ulang go bangsa geutanjoë djipeungeut lé nanggroë peundjadjah njan, teuma pakon tjit geutanjoë tatém peugot perdjandjian ngon djih? Peukara njoë hana pat bantah, keutjuali keu ureuëngureuëng njang bangai.
Peukara keupeuët, MoU njoë kon keuh sipeuë peuë njang hanjeuët meunjo tameutjeukot dalam hukôm internasional. MoU Helsinki kon keuh sipeuëpeuë njang meuikat sitjara hukôm, kon keuh sipeuë peuë njang djeuët taba bak Mahkamah sibagoë bukti untôk tahukôm saboh saboh pihak. Seudang kan geutanjoe tjit ka tateupeuë, lagèë njang ka teupeu djeulaih di ateuëh bunoë, bahwa na pihakpihak njang meukaét deungon MoU Helsinki njang han djeuët tapeutjaja. Peuëkeuh ék djitamong lam akai teuh untôk tabri tanggông djaweuëb bak masjarakat Atjèh untôk peudong dan peudjak peurdjandjian njang lagèë njoë rupa?
Beutateupeuë lé geutanjoë mandum, MoU Helsinki kon keuh saboh peurdjandjian internasional njang djiangkèë lé Peurwakilan Bangsa Bangsa (PBB). Teuma, meunurôt hukôm sipai keudroë, MoU Helsinki njan han sép sjarat untôk djiangkèë sibagoë saboh peurdjandjian internasional. Jadi, MoU Helsinki njan nakeuh beuntôk formal dari ‘gentlemen words’ atawa narit ureuëng bakoë sagai. Peuë keuh mungkén Alm. Wali Nanggroe Tgk. Hasan M. Ditiro njang meuphom peukara hukôm dônja internasional geupeubijeuë dan geubri tanggông djaweuëb keu bangsa Atjèh untôk geusokong MoU njang lagèë njan?
Maka trôk geutanjoë bak keusimpulan:
Keu phôn, han mungkén Almarhum Wali Nanggroë Hasan di Tiro, njang tjarong dalam hukôm dan politék internasional, neubri amanah dan tanggông djaweuëb keu masjarakat Atjèh untôk peudong MoU Helsinki njang hana ikatan hukôm sapeuë njang jeuët keu sindjata bangsa Atjèh meunjo na sabohsaboh pihak njang seumeungeut, seumulét, atawa khianat keu bangsa Atjèh.
Keu duwa, ureuëng sekaliber droëneuh njan, njang geutu’oh tjara peubeudoh keulai ideologi Atjèh Meurdéhka meunurôt hukôm internasional deungon landasan hak tiëptiëp bangsa untôk peuteuntèë naséb droë keudroë – self determination, han akan mungkén geupeugadoh hak njan deungon geupaksa masjarakat Atjèh untôk geuteurimong MoU Helsinki, peuë lom untôk geupaksa masjarakat Atjèh untôk tundok keu saboh saboh partai lokal.
Dan njang kheu lhèë, ka teuntèë na saboh golongan ureuëng Atjèh njang djipeutjarongtjarong droë djih dan ka djingui nan Almarhum Wali Nanggroë Hasan di Tiro untôk keupeunténgan golongan dan keuluarga droë djih kedroë. Beuthat pih djingui nan Almarhum Wali
Nanggroë, tapi buët golongan njoë kon tandéngan nibak buët Almarhum Yang Mulia – peuë keuh rot sagoë politék, teumuléh, informasi dan 'ileumèë. Buët dari golongan njoë, han tom djiangkèë dan djipeudong tjara duëkpakat saré bangsa Atjèh – sabab golongan njoë han sép 'ileumèë untôk djiduëk dalam sabohsaboh diskusi. Meunan keuh lahé buët peutjat seumeutjat, kop seumeukop, bahkan buet poh seumeupoh, saré bangsa Atjèh keudroëdroë. Buëtbuët njoë djipeuphôn dari bangsa Atjèh njang na di lua nanggroë, Irupa dan Malaysia, dan watèë lheuëh tèkèn MoU ka trôh buët njoë keunoë u nanggroë.
Peusan ulôn tuwan keu bangsa Atjèh: kon tanggôngdjaweuëb geutanjoë untôk tapeudong dan teupeudjak MoU Helsinki njan, meulaénkan hak geutanjoë untôk tateurimong poin poin MoU njan teupeudong dan teupeudjak lagèë njang ka djimeu djandji dan hak geutanjoë tjit untôk tatulak MoU njan meunjo mandua blah pihak tjit hana djiniët na hakhak bangsa Atjèh.
Hak bangsa Atjèh keuh untôk peuteuntèë naséb bangsa Atjèh ukeuë. Beurangkasoë ureuëng atawa golongan dan beurangkapeuë daléh njang djingui untôk djak paksa damè MoU sibagoë tudjuan akhé nibak perdjuangan bangsa Atjèh, maka ureuëng njan ka djilanggar hak bangsa Atjèh untôk peuteuntèë naséb droë keu droë – self determination.
Tidak ada komentar:
Posting Komentar